Trẻ dưới 3 tuổi gặp vấn đề gì? Cách nhận biết và xử lý sớm!

Giai đoạn từ 0–3 tuổi là thời kỳ phát triển quan trọng nhất của trẻ nhỏ. Việc phát hiện và xử lý kịp thời giúp con phát triển khỏe mạnh và hạn chế rủi ro sau này. Vậy trẻ dưới 3 tuổi thường gặp những vấn đề gì? Cùng Alfamil  tổng hợp những rắc rối phổ biến và cách cha mẹ xử lý hiệu quả tại nhà.

1. Rối loạn tiêu hóa (nôn trớ, tiêu chảy, táo bón)

Rối loạn tiêu hóa là vấn đề phổ biến ở trẻ dưới 3 tuổi, do hệ tiêu hóa của bé còn non nớt và dễ bị tác động bởi chế độ ăn, môi trường sống hoặc việc sử dụng sữa không phù hợp.

Trẻ dưới 3 tuổi gặp vấn đề về rối loạn tiêu hoá

1.1. Dấu hiệu nhận biết:

• Nôn trớ sau bú hoặc sau khi ăn: Bé ọc sữa, trớ từng tia, hoặc nôn thức ăn chưa tiêu.

• Tiêu chảy: Bé đi ngoài phân lỏng nhiều lần trong ngày, phân có thể kèm nhầy hoặc mùi chua.

• Táo bón: Bé đi ngoài khó khăn, phân cứng, khô, đi ít hơn 3 lần/tuần.

1.2. Nguyên nhân thường gặp:

• Dạ dày và ruột hoạt động chưa ổn định.

• Dùng sữa công thức không phù hợp với hệ tiêu hóa.

• Chế độ ăn mất cân bằng: thừa đạm, thiếu chất xơ, ít nước.

• Trẻ bị nhiễm khuẩn tiêu hóa hoặc rối loạn vi sinh đường ruột.

1.3. Cách xử lý hiệu quả tại nhà:

• Chia nhỏ bữa ăn, tránh để trẻ ăn quá no trong 1 lần.

• Sau khi ăn hoặc bú, bế trẻ thẳng đứng 10–15 phút để ợ hơi, giảm nôn trớ.

• Đối với bé bị táo bón:

  • Tăng lượng chất xơ từ rau củ nghiền, trái cây.

  • Pha sữa đúng tỷ lệ, không quá đặc.

  • Massage bụng bé theo chiều kim đồng hồ, giúp kích thích nhu động ruột.

• Nếu bé bị tiêu chảy:

  • Cho trẻ uống thêm nước điện giải (ORS) nếu mất nước.

  • Bổ sung men vi sinh, kẽm, và theo dõi dấu hiệu mất nước.

2. Dị ứng sữa và thực phẩm

Dị ứng sữa và thực phẩm là tình trạng khá phổ biến ở trẻ dưới 3 tuổi. Đặc biệt là những bé mới bắt đầu làm quen với sữa công thức hoặc trong giai đoạn ăn dặm. Nếu không phát hiện và xử lý kịp thời, dị ứng có thể gây khó chịu, ảnh hưởng đến tiêu hóa, giấc ngủ và sự phát triển của bé.

Trẻ dưới 3 tuổi gặp vấn đề dị ứng sữa

2.1. Dấu hiệu dị ứng thường gặp:

• Nổi mẩn đỏ, ngứa, phát ban quanh miệng, má, thân người sau khi ăn hoặc uống sữa.

• Nôn ói, tiêu chảy, đầy bụng hoặc quấy khóc không rõ lý do.

• Khò khè, ho nhẹ hoặc thở rít, nhất là ở trẻ có cơ địa dị ứng.

• Bé bỏ bú, chán ăn, ngủ kém sau khi dùng một loại thực phẩm mới.

2.2. Nguyên nhân chính:

• Dị ứng đạm sữa bò – thường gặp ở trẻ dùng sữa công thức.

• Không dung nạp lactose – gây tiêu chảy, đầy bụng, khó tiêu.

• Cơ địa dị ứng di truyền: Nếu cha mẹ có tiền sử dị ứng, trẻ sẽ có nguy cơ cao hơn.

• Giới thiệu thực phẩm mới quá sớm hoặc sai cách trong quá trình ăn dặm.

2.3. Cách xử lý tại nhà:

• Ngưng ngay loại thực phẩm hoặc sữa nghi ngờ gây dị ứng.

• Ghi chú lại loại thực phẩm bé đã ăn để bác sĩ dễ chẩn đoán.

• Chuyển sang sữa thủy phân một phần, thủy phân toàn phần hoặc sữa không chứa đạm bò (nếu cần, theo hướng dẫn bác sĩ).

• Với dị ứng nhẹ: có thể dùng thuốc giảm triệu chứng theo kê đơn.

• Không tự ý đổi sữa liên tục nếu không có tư vấn chuyên môn, tránh làm rối loạn tiêu hóa

3. Biếng ăn, chậm tăng cân

Biếng ăn và chậm tăng cân là mối lo hàng đầu của các bậc phụ huynh trong giai đoạn nuôi con nhỏ. Trẻ dưới 3 tuổi đang ở thời kỳ phát triển mạnh về thể chất, nên nếu ăn uống kém, không hấp thu tốt, sẽ dễ dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng và ảnh hưởng đến chiều cao, cân nặng, trí tuệ.

Trẻ dưới 3 tuổi gặp vấn đề về cân nặng, biếng ăn

3.1 Dấu hiệu trẻ biếng ăn:

• Ăn rất ít, ngậm thức ăn lâu, từ chối ăn.

• Kén chọn thực phẩm, chỉ ăn một vài món quen thuộc.

• Tránh né giờ ăn, hay quấy khóc, cáu gắt khi ăn.

• Trẻ tăng cân rất chậm hoặc không tăng cân trong nhiều tháng.

3.2. Nguyên nhân phổ biến:

• Do sinh lý: Trẻ mọc răng, bước vào giai đoạn biết đi, học nói, ham chơi nên ăn ít đi.

• Thiếu vi chất: Thiếu kẽm, vitamin nhóm B, lysine… làm giảm cảm giác thèm ăn.

• Rối loạn tiêu hóa kéo dài, khiến trẻ ăn kém, hấp thu kém.

• Sai lầm trong cách cho ăn: Ép ăn, cho ăn rong, khẩu phần đơn điệu.

3.3. Hậu quả nếu không can thiệp sớm:

• Trẻ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân hoặc thấp còi.

• Giảm sức đề kháng, dễ ốm vặt, hay mệt mỏi.

• Ảnh hưởng đến sự phát triển trí não, chậm vận động và ngôn ngữ.

3.4. Cách xử lý hiệu quả:

1. Tạo thói quen ăn uống đúng giờ, đúng bữa, không để trẻ ăn vặt sát giờ ăn chính.

2. Chế biến món ăn đa dạng, trang trí bắt mắt để kích thích thị giác và hứng thú của bé.

3. Không ép trẻ ăn, hãy để con ăn theo nhu cầu – điều này giúp hình thành tâm lý tích cực với bữa ăn.

4. Bổ sung vi chất kích thích ăn ngon như: kẽm, lysine, vitamin B1, B2, DHA…

5. Cho bé vận động ngoài trời, phơi nắng sớm mỗi ngày giúp tăng trao đổi chất và tiêu hóa tốt hơn.

6. Nếu tình trạng kéo dài, hãy đưa trẻ đi khám để được tư vấn bởi bác sĩ dinh dưỡng.

 4. Rối loạn giấc ngủ

Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển trí não và thể chất của trẻ dưới 3 tuổi. Tuy nhiên, rất nhiều bé gặp tình trạng khó ngủ, ngủ không sâu giấc hoặc hay giật mình giữa đêm, gây ảnh hưởng đến sức khỏe cả của bé và cha mẹ.

Trẻ dưới 3 tuổi gặp vấn đề rối loạn giấc ngủ

4.1. Dấu hiệu trẻ bị rối loạn giấc ngủ:

• Khó đi vào giấc ngủ, thường mất nhiều thời gian để ngủ.

• Hay tỉnh giấc giữa đêm, quấy khóc, ngủ không sâu.

• Ngủ ít hơn nhu cầu bình thường của lứa tuổi.

• Dễ cáu gắt, mệt mỏi ban ngày, giảm khả năng tập trung chơi hoặc học hỏi.

4.2. Nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ ở trẻ:

• Thay đổi sinh lý theo độ tuổi (giai đoạn phát triển nhảy vọt, mọc răng, tập đi…).

• Môi trường ngủ không phù hợp: quá sáng, quá ồn hoặc quá nóng/lạnh.

• Trẻ ăn quá no hoặc quá đói trước khi ngủ.

• Thiếu các vi chất như canxi, magie, vitamin D3 – ảnh hưởng đến thần kinh và giấc ngủ.

• Thói quen sinh hoạt chưa điều độ: trẻ ngủ ngày quá nhiều, không có giờ giấc ổn định.

4.3. Cách cải thiện giấc ngủ cho trẻ:

1. Tạo thói quen ngủ đúng giờ mỗi tối, hình thành đồng hồ sinh học tự nhiên cho bé.

2. Giảm kích thích trước giờ ngủ: tắt tivi, điện thoại, hạn chế chơi các trò vận động mạnh.

3. Tắm nước ấm nhẹ, massage thư giãn hoặc đọc truyện cho bé trước khi ngủ.

4. Đảm bảo phòng ngủ yên tĩnh, thoáng mát, ánh sáng dịu nhẹ.

5. Bổ sung đầy đủ dưỡng chất hỗ trợ hệ thần kinh – đặc biệt là D3, canxi, DHA, magie nếu cần thiết theo chỉ định.

6. Không cho bé ăn vặt hoặc uống sữa ngay trước khi ngủ để tránh khó tiêu.

4.4. Khi nào cần lo lắng?

• Trẻ thường xuyên mất ngủ kéo dài hơn 2 tuần.

• Có biểu hiện co giật khi ngủ, ngủ ngáy lớn, đổ mồ hôi nhiều.

• Bé kém ăn, chậm lớn, kèm các dấu hiệu rối loạn khác như cáu gắt, chậm nói…

5. Vấn đề phát triển vận động và ngôn ngữ

Giai đoạn 0–3 tuổi là “thời kỳ vàng” để phát triển kỹ năng vận động và ngôn ngữ của trẻ. Tuy nhiên, không phải bé nào cũng đạt được các mốc phát triển đúng độ tuổi. Nếu không được hỗ trợ kịp thời, trẻ có thể chậm nói, chậm đi hoặc gặp khó khăn trong giao tiếp xã hội sau này.

Trẻ dưới 3 tuổi gặp vấn đề về ngôn ngữ

5.1. Dấu hiệu trẻ chậm phát triển vận động:

• Trễ các mốc như: lật (sau 6 tháng), bò (sau 9 tháng), đi (sau 18 tháng).

• Không thích vận động, không tự ngồi dậy hoặc đứng khi đến tuổi.

• Hay vấp ngã, mất thăng bằng khi di chuyển.

5.2. Dấu hiệu trẻ chậm nói hoặc chậm phát triển ngôn ngữ:

• 12 tháng tuổi chưa bập bẹ, không phản ứng khi gọi tên.

• 18 tháng tuổi chưa biết nói từ đơn như “ba”, “mẹ”, “ăn”.

• 24 tháng tuổi chưa biết nói câu 2–3 từ, khả năng hiểu và diễn đạt kém.

• Ít giao tiếp bằng mắt, không bắt chước hành động, lời nói người lớn.

5.3. Nguyên nhân thường gặp:

• Do cơ địa từng bé khác nhau, có bé phát triển sớm, có bé trễ nhưng vẫn trong giới hạn bình thường.

• Thiếu chất dinh dưỡng: thiếu sắt, DHA, kẽm, vitamin D, choline…

• Trẻ ít được tương tác, chủ yếu chơi một mình hoặc xem tivi, điện thoại quá nhiều.

• Các vấn đề về thính lực, thị lực, hoặc rối loạn phát triển như tự kỷ, chậm phát triển trí tuệ.

 5.4. Cách hỗ trợ tại nhà

1. Tạo môi trường phong phú và an toàn cho bé vận động mỗi ngày: bò, trườn, nắm tay tập đi…

2. Tăng cường trò chuyện, hát, đọc sách, kể chuyện cho bé nghe mỗi ngày.

3. Giảm tối đa thời gian cho bé xem thiết bị điện tử (trẻ dưới 2 tuổi nên tránh hoàn toàn).

4. Cho trẻ tiếp xúc với bạn bè, tham gia hoạt động nhóm, lớp học tương tác.

5. Bổ sung các dưỡng chất hỗ trợ phát triển trí não và ngôn ngữ như DHA, taurin, choline, lutein…

5.5. Khi nào nên đưa trẻ đi khám?

• Trẻ 24 tháng chưa biết nói hoặc rất ít từ.

• Trẻ 20 tháng chưa tự đi được hoặc đi không vững.

• Trẻ có dấu hiệu không tương tác xã hội, không bắt chước hoặc không có nhu cầu giao tiếp.

Trẻ dưới 3 tuổi dễ gặp nhiều vấn đề về tiêu hóa, dinh dưỡng, giấc ngủ và phát triển thể chất. Điều quan trọng là cha mẹ cần hiểu rõ dấu hiệu, xác định đúng nguyên nhân và có cách xử lý phù hợp – kết hợp chăm sóc tại nhà và tham khảo ý kiến chuyên gia nếu cần.

Ngoài ra nếu bé đang gặp vấn đề gì về sức khỏe, dinh dưỡng, cân nặng,… bố mẹ cũng có thể để lại thông tin cho các bác sĩ Momcares để được tư vấn, khám online hoàn toàn miễn phí nhé.